سنڌ جي 14 ضلعن ۾ مڪاني چونڊن جا آيل نتيجا قوم جي اجتماعي سوچ ۽ فڪر ۽ فيصلن جي اظهار طور سامهون آيا آهن، هنن چونڊن ۾ پاڪستان پيپلز پارٽي وڏي اڪثريت سان ڪاميابي حاصل ڪئي آهي. جڏهن ته مقابلن ۾ شامل ٻين جماعتن گرينڊ ڊيموڪريٽڪ الائنس (جي ڊي اي) پاڪستان تحريڪ انصاف، جميعت علما اسلام ۽ ايم ڪيو ايم جي اميدوارن کي سندن توقع کان گهٽ ڪاميابي يا شڪست جو منهن ڏسڻو پيو آهي. هنن چونڊن ۾ ڪافي غير متوقع نتيجا پڻ سامهون آيا آهن، جنهن موجب ڪجهه انگ ۾ آزاد حيثيت ۾ مرد ۽ عورت اميدوارن پڻ تمام سٺيون ڪاميابيون حاصل ڪيون آهن. اڌ سنڌ ۾ ٿيندڙ مڪاني چونڊن ۾ پاڪستان تحريڪ انصاف، گرينڊ ڊيموڪريٽڪ الائنس (جي ڊي اي)، جمعيت علماءِ اسلام جي سنڌ ۾ جماعت ۽ مختلف قوم پرست ۽ ترقي پسند ڌرين پڻ مڪاني چونڊن ۾ سرگرمي سان حصو ورتو پر چونڊن ۾ پنهنجي دل گهري ڪاميابي حاصل نه ٿيڻ تي کٽيندڙ حڪومتي جماعت پاڪستان پيپلز پارٽي تي تمام گهڻو مڇريل آهن ۽ مڪاني چونڊن جي اڻوڻندڙ نتيجن کي قبولڻ بدران انهن کي رد ڪري رهيا آهن. جميعت علما اسلام جي صوبائي اڳواڻن طرفان مخالف ڌر سان گڏجي سنڌ حڪومت خلاف تحريڪ هلائڻ جو اعلان ڪيو ويو آهي.
صوبي جي باقي رهيل 16 ضلعن ۾ ٻئي مرحلي ۾ مڪاني چونڊون پڻ جلد ئي ٿيڻيون آهن. جنهن سان مرحليوار صوبي جي 30 ضلعن جي سمورن ضلعن، ننڍن ۽ وڏن شهرن ۽ ٻهراڙين ۾مڪاني چونڊن وارو ڪائونسلن جو سرشتو ڪم ڪرڻ لڳندو ۽ فعال ٿي ويندو، جنهن سان سنڌ جي سمورن ضلعن ۾ يونين ڪائونسلز جي سطح تائين عوام جون اسيمبليون ۽ مڪاني حڪومتون قائم ٿيڻيون جيڪي سماج جي طاقت بنجڻيون آهن ۽ انهن جو علائقن ۾ ڪردار تمام گهڻي اهميت وارو آهي. ان کان پو ايندڙ سال آگسٽ 2023ع ۾ملڪ جي وفاقي پارليماني ادارن، قومي اسيمبلي ۽ صوبائي اسيمبلين جون چونڊون ٿيڻيون آهن. جنهن ۾يقينن نون چونڊجندڙ مڪاني ادارن ۽ مڪاني حڪومتن جو اثر ۽ عمل دخل يقيني ۽ قدرتي ڳالهه آهي. ائين چئجي ته ملڪ ۾ ايندڙ سال ٿيندڙ چونڊن جا نتيجا پڻ هاڻوڪين مڪاني چونڊن جي نتيجن جو سبب ۽ عڪس هوندا ته وڌا نه ٿيندو. چونڊن ۾ڪنهن به ڌر جي سوڀ کي مانائتي نموني ملهائڻ ۽ سنڀالڻ ۽ هارائيندڙن لا عوامي سطح تي ناڪامي ۽ صدمي کي سهڻ ڪنهن عام دل گڙدي واري ماڻهن جو ڪم نه آهي. سنڌ جي خاص قسم جي قبائلي، جاگيرداراڻي ۽ وڏيرڪي سوچ رکندڙ ماڻهو ڀلي پاڻ کي ڪيترا به جمهوريت پسند چورائيندا هجن پر مخالف کان هارائڻ واري سٽ سهڻ وارو حوصلو هنن ۾ به گهڻي ڀاڱي نه هوندو آهي. ڇاڪاڻ ته اسان وٽ عام چونڊون عوام جي فيصلن بدران پنهنجي طاقت، اثررسوخ ۽ ڏاڍ ڏهڪا ۽ خزاني جي زور تي کٽڻ مڙسي ۽ پنهنجو حق سمجهيو ويندو آهي، جنهنڪري پولنگ اسٽيشنن ۽ چونڊ مهمن ۾ جوش ۽ جذبي وارا جذباتي ۽ وڳوڙ وارا منظر پڻ عام طور تي نظر ايندا رهن ٿا ۽ اهي اڳتي هلي عزت ۽ بي عزتي وارا معاملا ۽ ذاتي جهيڙن ۽ دشمنين جو سبب پڻ بنجي ويندا آهن.
مڪاني چونڊون اصل ۾ بنيادي عوامي ادارن جي جوڙجڪ وارا ڪم آهن، هاڻوڪين مقامي چونڊن ۾ هڪ پاسي پاڪستان پيپلز پارٽي جهڙي پراڻي ۽ صوبي تي ڊگهي عرصي کان حڪمران جماعت پنهنجي حڪومتي زور ۽ جاهه ۽ جلال سان ميدان ۾ ڇانيل هئي ته، ٻئي پاسي، مخالف ڌر پي ٽي آ، ايم ڪيو ايم، جي ڊي اي ۽ قوم پرست ڌرين جون جذباتي جماعتون پنهنجي شعلا بيانين ۽ مخالفن تي الزامن جي واچوڙن ۽ طوفانن سان ميدان ۾ لٿل هيون. اهڙي قسم جي صورتحال ۾ مقابلي ۽ ملاکڙي جي وڏي ميدان ۾ڪجهه ترقي پسند جماعتون يا گروپ ۽ ڪجهه تعداد ۾آزاد اميدوارن جو پڻ ميدان ۾ لهڻ ۽ مقابلڻ ۾ موجود هئڻ به ڪنهن نعمت ۽ غنيمت کان گهٽ نه هو. جيڪي عام قسم جا غريب، پورهيت، سماجي ڪارڪن پنهنجي اندر جي طاقت، خدمت، محنت ۽ عوام جي محبتن جي آسري ميدان ۾ لٿل هئا. دلچسپ ڳالهه آهي ته انهن مان مختلف تڪن تان آزاد اميدوارن جو هڪ انگ پڻ ڪامياب ٿيو آهي. چونڊن ۾ڪروڙ پتين ۽ حڪمران جماعتن جي مقابلي ۾ اهڙن ڪارڪنن جو ڪامياب ٿيڻ ڪا معمولي ڳالهه نه پر يقينن غير معمولي معاملو آهي. اهي پنهنجي محنتن ۽ ڪردار جي ڪري مقبوليت ۽ ڪاميابيون حاصل ڪري آيا آهن.. هن مڪاني چونڊن جا اصل هيروز ۽ حقيقي فاتح پڻ اهي قرار ڏئي سگهجن ٿا جن محنت ڪئي، خدمت ڪئي ۽ عوام ۾ ويساهه رکي پاڻ کي سندن نمائندگي لا پيش ڪيو ۽ ڪاميابيون حاصل ڪيون. اهي عام قسم جا سماجي ڪارڪن ڪيئن ڪامياب ٿيا ۽ عوام جو اعتماد ۽ نمائندگي ڪرڻ لا هنن ڪهڙي قسم جي محنت ۽ خدمت ڪئي ۽ پنهنجي ڪردار کي متاثر ڪندڙ بڻايو. اهي هيروز يقينن سمورين سياسي ۽ سماجي جماعتن لا رول ماڊل آهن، جن کان عوامي سياست ۽ خدمت بابت ضرور سکڻ گهرجي. خاص طور تي سنڌ جون اهي ترقي پسند ۽ انقلابي ڌريون جيڪي، دنيا جي سوشلسٽ انقلابن جي پٺتي ڌڪجي وڃڻ يا ختم ٿي وڃڻ کان پو مايوسي ۽ گمنامي ۽ صدمن جو شڪار آهن انهن کي پنهنجو نئون سماجي ۽ سياسي رستو اهڙي ريت اختيار ڪرڻ ۽ عوام سان پنهنجا سڌا رابطا ۽ تعلق پيدا ڪرڻ ۽ ڪامياب ٿيڻ واري رهنمائي ۽ گر سکڻ وارا بهترين موقعا مليا آهن، انهن کي هنن سماجي خدمتگارن کان پرائڻ گهرجي ۽ ايندڙ مڪاني چونڊن کان پو عام چونڊن لا عوام جي خدمت ذريعي پاڻ کي اهل ثابت ڪرڻ گهرجي.
ملڪ ۾ چونڊن جي تڪراري ٿي وڃڻ ۽ صاف ۽ شفاف چونڊون نه ٿي سگهڻ يقينن، اڃا تائين ڳڻتي وارو معاملو بڻيل آهي. خاص طور گذريل عام چونڊن ۾ جهڙي ريت، انٽرنيٽ جي آر ٽي ايس سسٽم کي هيڪ ڪري چونڊ نتيجا چوري ڪري بدلايا ويا ۽ زور زبردستي اکين ڏٺي ڌانڌليون ڪيون ويون. عوام جي فيصلن جا نتيجا چورائي ۽ چونڊن کٽيندڙ ڌرين کي هارائي ۽ هارايل ڌر کي زوري ڪامياب ڪرائي ملڪ جو حاڪم ۽ مالڪ بنايو ويو. يقينن انهي واردات جا نتيجا ملڪ ۽ قوم لا تمام گهڻو خوفناڪ ۽ خطرناڪ ثابت ٿيا ۽ اهو قومي سانحو سموري ملڪ کي وڏي تباهي جي حوالي ڪري ويو. اهڙي قسم جي هاڃيڪار نتيجن ۽ تجربن کان پو ملڪ ۾شفاف ۽ درست چونڊون ڪرائڻ ملڪ جي قسمت ۽ سلامتي لا بي حد ضروري ۽ لازمي معاملو بنجي ويو آهي. تنهن هوندي به اڃا تائين ملڪ ۾آزاد، خودمختيار ۽ بااختيار اليڪشن ڪميشن ۽ چونڊن وارو محفوظ نظام اڃا تائين قائم ٿي نه سگهيو آهي، جنهن ڪري چونڊن جا نتيجا تڪراري بنجيو وڃن ۽ انهن تي هر وقت اعتراض ٿين ۽ سيڪيورٽي ۽ امن امان وارا مسئلا پڻ پيدا ٿيندا رهن ٿا.
مڪاني ادارا، جمهوري سرشتي جون نرسريون ۽ ٻوٽا هوندا آهن جيڪي بنيادي جمهوري ادارن جي حقيقي عوامي قيادت جي تربيت گاهه هوندا آهن. انهن مڪاني ادارن ۽ سياست ۽ سماجي خدمت جي اسڪولن مان حاصل ڪيل سکيا ۽ تربيت صوبائي اسيمبلين ۽ ملڪ جي ايوانن قومي اسيمبلي، سينيٽ ۽ ٻين عوامي فلاح بهبود جي ادارن کي پڻ نمائندا مهيا ڪرڻ جو ذريعو هوندا آهن، ۽ ان عمل سان جمهوري ادارن جا بنياد تعمير ٿيڻا آهن. هر هڪ جماعت جو اهو آئيني ۽ جمهوري حق آهي ته اها پنهنجي قانوني ۽ جائز مقصد لا عوام ۽ واسطيدار ادارن وٽ احتجاج ڪن ۽ پنهنجو ڏک سور ضرور بيان ڪن پر انهي عمل سان گڏوگڏ پنهنجي ڪارڪردگي ۽ عوام جي فيصلن بابت پڻ حقيقت پسند ٿيڻ گهرجي ۽ چونڊن جي نتيجن کان پو ڌرين طرفان عوام جي فيصلن کي قبولڻ ۽ عزت ڏيڻ گهرجي ۽ اڳتي لا وڌيڪ محنت ڪرڻ ۽ پنهنجي ڪارڪردگي کي بهتر بنائڻ گهرجي.
