1995ع ۾ مشائخ هوٿي لڳ ڳوٺ حاجي پيارو خاصخيليءَ جو رهندڙ نوجوان آچر خاصخيلي ٽنڊوآدم پهتو ۽ هن صحافت جي شروعات ڪئي. آچر خاصخيلي شروع وارا ڪجهه سال اخبارون مٽائيندو رهيو پر اڳتي هلي “عوامي آواز” سان سلهاڙجي ويو. سنڌ ٽي وي آن ايئر ٿي ته آچر خاصخيليءَ کي ٽنڊوآدم ۾ مقرر ڪيو ويو، ان سلسلي ۾ مرحوم حسن درس سندس مدد ڪئي ۽ سنڌ ٽي ويءَ ۾ نمائندگي ملڻ کان پوءِ سندس اصل صحافت جي شروعات ٿي.
آچر سنڌ ٽي ويءَ تي تمام گهڻو متحرڪ رهيو. سنڌ ٽي ويءَ سان گڏ اخبارن لاءِ ڪالم به لکندو رهيو. سندس موضوع تاريخي ماڳ مڪان، ثقافت، تاريخي ڪردار، ماضي جا وڃائجي ويل ڪردار، سنڌ جي ماضي جا نالي وارا راڳي ۽ ٻيون شخصيتون شامل هيون. وقت گذرندو ويو آچر خاصخيليءَ جي ڪم ۾ وسعت ايندي وئي. هن ٽنڊوآدم ۾ مختلف پروگرامن جي شروعات ڪئي. هن ثقافتي ميلا لڳائڻ، گهوڙن جي ڊوڙ ڪرائڻ، ڏاندن جي گوءِ، چوپائي مال خاص طور ٻڪرين جي نمائش، سنڌ جي روايتي شين جن کي اسان وساري ويٺا آهيون، پٽڪي ٻڌڻ جا مقابل، بوڙينڊو ساز جنهن کان اسان جو نئون نسل بلڪل اڻ واقف آهي، جا پروگرام ڪرائي انهن کي متعارف ڪرايو.
هن سنڌ جي شادين مرادين ۾ ڳايا ويندڙ سهرا، لاڏا ڳائيندڙ عورتن کي سنڌ جي ڪنڊ ڪڙڇ مان ڳولي انهن کي متعارف ڪرايو. آچر خاصخيلي سنڌ جي تاريخي ماڳ مڪانن تي گهڻو ڪم ڪيو. هن سنڌ جا ڪافي علائقا گهمي ڏٺا. اتان جي تاريخي ماڳ مڪانن تي هن ڪم ڪيو. انهن ماڳن جي هن تاريخ ڳولي ڪتابن کان مدد ورتي ۽ پاڻ مشاهدا ڪيا. هن سنڌ جي هزارين سال پراڻي ماڳ برهمڻ آباد (منصورا) تي گهڻو ڪم ڪيو. سندس ڪوششن سان هن تاريخي ماڳ بابت ميڊيا توڙي آثار قديمه وارن سان لهھ وچڙ ۾ اچڻ ڪري برهمڻ آباد جي ڪيترن ڏهاڪن کان پوءِ کوٽائي ٿي برهمڻ آباد جي ڀڄي ڀري ويل اسٽوپا جي ٻيهر تعمير ٿي، اتي ريسٽ هائوس تعمير ٿيو. گهوسٽ ملازم باقاعدا ڊيوٽيون ڪرڻ لاءِ پهتا. هن برهمڻ آباد تي ڪانفرنسون ڪرايون، جن ۾ نالي وارا صحافي، دانشور ۽ محقق پهتا. انهن آچر جي ڪم ۽ منصورا جي ٿيندڙ تباهيءَ کي روڪڻ ۾ ڪردار ادا ڪرڻ تي سندس ساراهه ڪئي.
آچر خاصخيلي جڏهن صحافت جي شروعات ڪئي ته هن سان سليمان ساند به گڏ ٽنڊوآدم پهتو، ٻيئي ڄڻا موجوده ضلعي ٽنڊوالهيار جا آهن ۽ سندن ڳوٺ ڪجھه فاصلي تي آهن. انهن اسان سان گڏ صحافت ڪئي ان وقت محمد علي بهڻ، موجوده صحافي ۽ ٽنڊوآدم جو ناليوارو قانوندان شير علي بهڻ توڙي ٻيا دوست گڏ هئا. اسان ٽنڊوآدم ريلوي اسٽيشن چوڪ تي هڪ جاءِ ڪلب لاءِ مسواڙ تي ورتي هئي، جتي آچر خاصخيلي به اسان سان گڏ هوندو هو. ڪجھ وقت کان پوءِ اها آفيس ڇڏيسين. آچر ۽ سليمان ساند ڪجھه وقت صحافت کان پري رهيا. ان دوران اسان جي ساٿين ۽ ٽنڊوآدم پريس ڪلب وچ ۾ حيدرآباد پريس ڪلب جي سينيئر صحافين ٺاهه ڪرايو. اسان پريس ڪلب جو حصو ٿياسون. ڪجھه وقت لاءِ گاڏو هلندو رهيو، آئون ۽ شير علي بهڻ به پريس ڪلب مان پاڻ مرادو ٻاهر هليا آياسون، ڇو آياسون اهو وري ٻئي ڀيري لکبو.
ٻاهر اچي هڪ ڀيرو ٻيهر اسان ۽ آچر خاصخيلي گڏجي ڪم شروع ڪيو ڇو ته آچر خاصخيلي سنڌ ٽي ويءَ سان سلهاڙجي چڪو هو. ڪجھه وقت آچر وري اسان سان ساٿ نڀائيندي ڪافي وقت گڏجي ڪم ڪيو. زندگي جا ڏينهن گذرندا رهيا، آچر جي صحافت توڙي ٻين سرگرمين ۾ نکار ايندو ويو. آچر يار ويس خوش طبعيت مهمان نواز هو. هن سٺن ماڻهن سان تعلقات ٺاهيا، پنهنجي سڃاڻپ ڪرائي، صحافت دوران مٿس مشڪل وقت به آيا. دوستن جي مدد سان انهن کي هن منهن ڏنو ۽ سرخرو ٿيو.
آچر کي سنڌ ڌرتيءَ سان محبت نه پر عشق جي انتها هئس. اهوئي سبب هو جو هن سنڌ جا گم ٿي ويل ڪردار ڳوليا. سنڌ جي ريتن رسمن جن جي اڄ اسان کي خبر نه آهي، انهن تي تحقيق ڪري اجاگر ڪيو. نج سنڌي سازن تي هن تحقيق ڪئي. ماضي جي راڳين تي تحقيق دوران هو مون وٽ آيو ۽ مون کان پڇيائين ته ٽنڊوآدم جي ڳوٺ ماڻڪ ٿهيم لڳ مشهور درگاهه قاسم شاهه ڪهاڙو ڳائيندو هو، مون کيس چيو ته مون کي ان بابت ڪابه ڄاڻ نه آهي، جنهن تي هن چيو ته ٽنڊوآدم جو قاسم شاهه ماضي جو وڏو فنڪار رهيو آهي. قاسم شاھ جي قبر ڪٿي آهي رڳو قاسم شاهه ڪهاڙي واري درگاهه جي نشاني ئي ملي آهي. سندس ان راڳي بابت تحقيق به شايد اڌوري رهجي وئي. مطلب ته آچر خاصخيلي جنهن ماڳ مڪان، جنهن به شخصيت تي يا قديمي ساز ريتن رسمن تي تحقيق جو ارادو ڪندو هو ان کي توڙ تائين پڄائيندو هو. هن پنهنجي زندگيءَ جو آخري پروگرام پهرين ڊسمبر تي سنڌ جي سورمي ڪانفرنس ڪوٺائي جنهن ۾ عورتن جي وڏي انگ ۾ شرڪت ٿي هئي. سنڌ جي تاريخ ۾ هي پهرين ڪانفرنس هئي، جيڪا عورتن تي هئي ۽ هن پروگرام ۾ ٽنڊوآدم جي تاريخ ۾ پهريون ڀيرو سوين عورتن شرڪت ڪئي. اهو پروگرام ڪري ٻن ڏينهن کان پوءِ هو ڪراچي هليو ويو. ڪنهن کي ڪهڙي خبر هئي ته واپس سندس لاش ايندو. سندس موت جي خبر ٻڌندي يقين نه پئي آيو ته آچر ائين تڪڙو هليو ويندو.
دعا آهي ته الله پاڪ سندس مغفرت فرمائي
هن کاهوڙي شخص لاءِ شاهه سائين جون سٽون ڀيٽا طور پيش ڪجن ٿيون.
اڄ پڻ اکڙين سڄڻ پنهنجا ساريا
ڳلن تان ڳوڙهن جون بوندون بس نه ڪن
سندي سڪ پرين لوڪ ڏٺي نه لهي
